OZET

Dogal kaynaklar gibi teknolojinin hizli bir sekilde tuketildigi  gunumuzde her sistem icin kendine ozgu degerlerin taniminin ,iceriginin ve degerinin degismesi de oldukca hizlidir.Veri Ambarlari saglik sektorunden Cografi bilisim sistemlerine ,İsletmelerin pazarlama bolumunden uretime aklimiza gelebilecek her alanda kayitlar tutmada ,gelecege donuk tahminler yapmada ,sonuclar cikarmada ,isletmelerin yonetim straejilerini belirlemede yararlanacaklari bir sistemdir veri ambarlari.Bu Proje calismamizda veri ambarlari nedir ,neler yapilir ve saglik alaninda bizce ne gibi faaliyetlerde kullanilir bunlara degindik.

Giris

Is organizasyonlarinda bilgi akis mimarisinde veri ambarlari iki sebebden kurulu:

Oncelikle hareketsel ve organizasyonel gorevler arasindaki depo ve analitik stratejik gorevlerin birikimi icin,diger bir sebeb ise arsivlemek ve yeniden kullanmak yapilir.Veri ambarlari verilerin sorgulanabildigi ve analiz edilebilindigi bir depodur.

VeriAmbarlari pazarda yeni firsatlar bulmaya,rekabet icin olumlu bir etki,yogun proje cevrimi,is,envanter,urun maliyetlerinin azalmasinin yaninda,farkli islere ait veirlerin iliskilendirilmesi,karar destek ve alinan bilgiye hizli cevap verebilme gibibircok katkisi vardir.

Operasyonel ve Enformasyonel Veriler:

Operasyonel veriler , is yapilirken kullanilan kayitlardir. Sistemin OLTP(Online Transactional Processing) ile bu operasonel veri kaydedilir,guncellenir.OLTP ornegin,muhasebe uygulamalari,rezervasyon sistemi gibi sistemler..

Enformasyonel veriler ,analiz yapilabilen kayitlardir.Karar destek ,rapor uretimi,Yonetici bilsim sistemleri ve derin istatistik analizleri yapilabilir.Bu iki veritipi arasindaki farkliliklar tablodaki gibidir.

Veri Ambari Bilesenleri ve Fonksiyonlari

• Degisik platformlar uzerindeki isletimsel uygulamalara ait verilere erisim ve gerekli verilerin bu platformlardan alinmasi.
• Alinan verilerin temizlenmesi,tutarli duruma getirilmesi,ozetlenmesi,birlestirme ve birbirleriyle entegrasyonunun saglanmasi.
• Donusturulen verilerin VeriAmbari veya datamart ortamina dagitimi
• Gonderilen verilerin bir veri tabninda toplanmasi
• Depolanan bilgi ile ilgili bilgilerin(metadata daki)veri katologunda saklanmasi ve son kullanicilara sunulmasi.
• VeriAmbari veya Datamartda bulunan bilgileri uc kullanicilarin karar destek amacli kullaniminin saglanmasi.

Veri ambarlari degisik veri modellerini cesitli enformasyonel uygulamalari destekleyebilmeli,bilgiyi turetmek icin tum olanaklari saglamali,verilerin farkli boyutlara gore incelenecek ve analiz edilecek bicimde duzenlenmis olmalidir.

Veri Ambari Projelerinin Bes Adimi

I.      Islerde kullanilan veriileri tanimlamak.IT departmaninin diger departmanlarin yardimi olmadan hazirlayacagi veri ambari projesinin basarili olmasi beklenemez.

II.      Ambar icin veri modeli yaratilir.

III.      Bu adim ‘the notorious cleanse-the data-step’

IV.      Kullanicilarin kullancaklari araclari secerek goruslerinidikkate almak ve sonra kullanicilari bu araclarin kullanimini ogretmek.

V.      Monitor kullanimi ve Sistem performansi.Veri ambari ekibinin kullanimdaki degismelerin bildirilmesine ihtiyaci vardir.

DataMart

Datamartlar kucuk boyutlu (1-10 GB) bolumsel ambarlardir.Datamartlarda verielrine ihtiyac duyulan bolumlere ait veri ambaridir.Datamartlar veri ambarinin alt kumesidir.Organizasyonun(isletmenin) belirli kullanicilari icin ayrilmis ve onalra ait verileri icerir.

Metadata

VeriAmbarinin en onemli bilesenlerinden biri metadatadir.VeriAmbarinda verilerin tanimlandigi kisimdir.Metadata “veri hakkinda veri“ anlamindadir.Metadata her veri elementinin anlamini,hangi elementlerin hangileriyle nasil iliskili oldugunu ve hangisi kaynak verisi hangisi erisilecek veri gibi bilgileride icerir.Metadartada standartlar kurulur.

VeriAmbari daki veriler; veri ambari yoneticisinin kullandigi teknik veriler ve VeriAmbari kullanicilarinin kullandigi is verileri olarak ikiye ayrilir.

Teknik veriler; Operasyonel veritabani tanimlarini ve veriambari tanimlarini icerir.Bu iki tanim veya sema veri ambarini calistirilabilmeyi saglayan veri tasima operasyonlarini icerir ve bu bilgiler VeriAmbari yoneticisine VeriAmbari nin hangi verilerin iliskili oldugu herseyi gosterek yardimci olan bilgilerdir.

Is verileri ; Kullanicilara yardim eder.Kullanicilarin veritabani olusturumu disindaki VeriAmbarindaki bilgileri bulmalarina yardimci olur.Ayrica veri amarina verinin ne zaman geldigini,nereden geldigi gibi bilgilerede ulasmamizi saglar.

Donusturme ve Entegre Etme

• Metadata
• Ozetlemeve biriktirme
• Tamir ve arindirma
• Ozetleme,siralama,duzenleme
• Yukleme

VeriAmbari Gerceklestirme Yaklasimlari

·        Iki katmanli veri ambari

Kurulus capinda farkli karar destek uygulamalarini destekleyecek konsolide bir VeriAmbari .

• Bir Katmanli VeriAmbari

Departmanlar bazinda datamartlarin olusturulmasi.

• Yonetim bilisim Sistemi(varsayilan veri ambari)

İsletimsel veri uzerinde karar destek islemlerine olanak saglayan veri ambari.Veri analizi gerceklestirmede yetersizdir.Tam bir VeriAmbari sayilmaz.

VeriAmbari Olusturulmasi

• Saglam RDBMS(Relational Database Management System)
• Metadata Yonetimi
• SMP/MPP
• Sistem Yonetim Araclari
• Guclu Ag yapisi

VeriAmbari Yonetimi:

·        Veri Sistemleri kaynagini degistirmek

·        Hedeflenen veri modelini degistirmek

·        Senkronize metadata

·        Kullanicilar icin icerikleri tanimlayan bilgi kataloglari

·        Sistem kaynaklarina talebi arttirma

·        Geri besleme sistemini planlama

·        Sosyoloji

·        Kullanici beklentilerini kontrol etme

·        Gercek is sonuclarini ilan etme

·        Performans

·        Sorgu sonuclarini biriktitmemek

·        Datamartlarin iliskiselligini arttirmak

VeriAmbarlarinda son kullanici araclari

• Sorgu ve Raporlar
• OLAP,cokboyutlu analiz
• Yonetici bilisim sistemleri

VeriAmbari Akisi

• Sematik entegrasyon

Cok cesitlikaynakalrdan alinan veriler alindiginda olusabilecek yanlis karsilastima ve eslesmelerin onlenmesi gerekir.

• Karisik Kaynaklar

Cok cesitliveri kaynaklarindan(ambarlarindan) istenen bilgiye ulasilabilinmelidir.

• Yukleme,Guncelleme,Arindirma

Veriler girilebilmeli ve belli zamanlarda tazelenmeli ve cok eski verilerden arindirilabilinir.

• Metadata Yonetimi

Ambardaki butun verilere ait bilgilerin gelis zamanlarini ve tum kayitlarini tutulur..

Is Zekasi Yazilimlari ve Data Mining

Is zekasi yazilimlari verilerin analizinde kullanilan yazilimlardir.Bu yazilimlar ,

• Karar Destek Sistemleri
• Yonetici Bilisim sistemleri
• Data Mining icerir.

Data Mining

Data mining ile sistem veriyi arastirir,modeli belirler,siniflandirir ve birlestirir.

Ornegin pazarlama modelleri ile musterielrin satinalam modellerini analiz etmede kullanislidir ve bu analiz sonuclarindan yararlanilabilinir.Satinalicilarin alisveris tipine gore pazarlama stratejileri gelistirme,envanter organizasyonu ile kar maksimizasyonu,maliyet minimizasyonu yapilabilir.Bunlarin yaninda Finans sektorunde Portfoy yonetimi,risk tahmini,Saglik ve sigorta endustrisinde hile tespiti,politika tahmini,Uretim ve surec kontrolda optimizasyon,semalama,gorsel denetim sistemleri gibi amaclarla uygulanabilir.

Data mining , VeriAmbarinin cok belirgin kullanildigi, kullanicilarin almak istedigi cesitli cevaplar icin sorgular  yaratmalaridir.Data mining veri ambarinin ileri kullanimidir ve cok sayida veri birikimi gerektirir.

Maliyetler

VeriAmbarlari pahali girisimlerdir.Donanim ,yazilim,danismanlik ve isletme calisanlarin maliyetlerinin tamami icinde VeriAmbari baslangic versiyonunun ortalama maliyeti1,5miyon dolardir.

Veri Ambari Calismalarinda Gerceklesen Sonuclar

• IS,pazarlamave satis,finans,Operasyonel ve uretim bolumleri isletmelerde veri ambarlarinin en yogun kullanicilarisir.
• Beklenen fayda gerceklesenden az veya esit olur.
• En onemli yarari daha fazla ve degerli veri ve en az derecede onemli yarari sagladigi stratejik is hedeflerinin basarilmasina yardimci olmasidir.
• VeriAmbari oncelikle buyuk firmalarin alanindadir.
• Ilk  pazarlama ve satis bolumu destek olur.
• Baskin ve belirgin bir veritabani mimarisi yoktur.
• VeriAmbari maliyetlidir.
• Kisitli veriyedayali olarak firmalarin yuksek yatirima dondukleri gorulur.