Dogal kaynaklar gibi teknolojinin hizli bir sekilde tuketildigi gunumuzde her sistem icin kendine ozgu degerlerin taniminin ,iceriginin ve degerinin degismesi de oldukca hizlidir.Veri Ambarlari saglik sektorunden Cografi bilisim sistemlerine ,İsletmelerin pazarlama bolumunden uretime aklimiza gelebilecek her alanda kayitlar tutmada ,gelecege donuk tahminler yapmada ,sonuclar cikarmada ,isletmelerin yonetim straejilerini belirlemede yararlanacaklari bir sistemdir veri ambarlari.Bu Proje calismamizda veri ambarlari nedir ,neler yapilir ve saglik alaninda bizce ne gibi faaliyetlerde kullanilir bunlara degindik.
Is
organizasyonlarinda bilgi akis mimarisinde veri ambarlari iki sebebden kurulu:
Oncelikle hareketsel ve organizasyonel gorevler arasindaki depo ve analitik stratejik gorevlerin birikimi icin,diger bir sebeb ise arsivlemek ve yeniden kullanmak yapilir.Veri ambarlari verilerin sorgulanabildigi ve analiz edilebilindigi bir depodur.
VeriAmbarlari pazarda yeni firsatlar bulmaya,rekabet icin olumlu bir etki,yogun proje cevrimi,is,envanter,urun maliyetlerinin azalmasinin yaninda,farkli islere ait veirlerin iliskilendirilmesi,karar destek ve alinan bilgiye hizli cevap verebilme gibibircok katkisi vardir.
Operasyonel
ve Enformasyonel Veriler:
Operasyonel
veriler , is yapilirken kullanilan kayitlardir. Sistemin OLTP(Online
Transactional Processing) ile bu operasonel veri kaydedilir,guncellenir.OLTP
ornegin,muhasebe uygulamalari,rezervasyon sistemi gibi sistemler..
Enformasyonel
veriler ,analiz yapilabilen kayitlardir.Karar destek ,rapor uretimi,Yonetici
bilsim sistemleri ve derin istatistik analizleri yapilabilir.Bu iki veritipi
arasindaki farkliliklar tablodaki gibidir.
Veri ambarlari degisik veri
modellerini cesitli enformasyonel uygulamalari destekleyebilmeli,bilgiyi
turetmek icin tum olanaklari saglamali,verilerin farkli boyutlara gore
incelenecek ve analiz edilecek bicimde duzenlenmis olmalidir.
I.
Islerde kullanilan
veriileri tanimlamak.IT departmaninin diger departmanlarin yardimi olmadan
hazirlayacagi veri ambari projesinin basarili olmasi beklenemez.
II.
Ambar icin veri
modeli yaratilir.
III.
Bu adim ‘the
notorious cleanse-the data-step’
IV.
Kullanicilarin
kullancaklari araclari secerek goruslerinidikkate almak ve sonra kullanicilari
bu araclarin kullanimini ogretmek.
V.
Monitor kullanimi
ve Sistem performansi.Veri ambari ekibinin kullanimdaki degismelerin
bildirilmesine ihtiyaci vardir.
Datamartlar kucuk boyutlu (1-10 GB) bolumsel ambarlardir.Datamartlarda verielrine ihtiyac duyulan bolumlere ait veri ambaridir.Datamartlar veri ambarinin alt kumesidir.Organizasyonun(isletmenin) belirli kullanicilari icin ayrilmis ve onalra ait verileri icerir.
VeriAmbarinin
en onemli bilesenlerinden biri metadatadir.VeriAmbarinda verilerin tanimlandigi
kisimdir.Metadata “veri hakkinda veri“ anlamindadir.Metadata her veri
elementinin anlamini,hangi elementlerin hangileriyle nasil iliskili oldugunu ve
hangisi kaynak verisi hangisi erisilecek veri gibi bilgileride
icerir.Metadartada standartlar kurulur.
VeriAmbari
daki veriler; veri ambari yoneticisinin kullandigi teknik veriler ve VeriAmbari
kullanicilarinin kullandigi is verileri olarak ikiye ayrilir.
Teknik veriler; Operasyonel veritabani tanimlarini ve veriambari tanimlarini icerir.Bu iki tanim veya sema veri ambarini calistirilabilmeyi saglayan veri tasima operasyonlarini icerir ve bu bilgiler VeriAmbari yoneticisine VeriAmbari nin hangi verilerin iliskili oldugu herseyi gosterek yardimci olan bilgilerdir.
Is
verileri ; Kullanicilara yardim eder.Kullanicilarin veritabani olusturumu
disindaki VeriAmbarindaki bilgileri bulmalarina yardimci olur.Ayrica veri
amarina verinin ne zaman geldigini,nereden geldigi gibi bilgilerede ulasmamizi
saglar.
VeriAmbari
Gerceklestirme Yaklasimlari
Kurulus
capinda farkli karar destek uygulamalarini destekleyecek konsolide bir
VeriAmbari .
Departmanlar
bazinda datamartlarin olusturulmasi.
İsletimsel
veri uzerinde karar destek islemlerine olanak saglayan veri ambari.Veri analizi
gerceklestirmede yetersizdir.Tam bir VeriAmbari sayilmaz.
VeriAmbari
Yonetimi:
·
Veri Sistemleri
kaynagini degistirmek
·
Hedeflenen veri
modelini degistirmek
·
Senkronize metadata
·
Kullanicilar icin
icerikleri tanimlayan bilgi kataloglari
·
Sistem kaynaklarina
talebi arttirma
·
Geri besleme
sistemini planlama
·
Sosyoloji
·
Kullanici
beklentilerini kontrol etme
·
Gercek is sonuclarini
ilan etme
·
Performans
·
Sorgu sonuclarini
biriktitmemek
·
Datamartlarin
iliskiselligini arttirmak
Cok
cesitlikaynakalrdan alinan veriler alindiginda olusabilecek yanlis karsilastima
ve eslesmelerin onlenmesi gerekir.
Cok
cesitliveri kaynaklarindan(ambarlarindan) istenen bilgiye ulasilabilinmelidir.
Veriler
girilebilmeli ve belli zamanlarda tazelenmeli ve cok eski verilerden
arindirilabilinir.
Ambardaki
butun verilere ait bilgilerin gelis zamanlarini ve tum kayitlarini tutulur..
Is
zekasi yazilimlari verilerin analizinde kullanilan yazilimlardir.Bu yazilimlar ,
Data mining ile sistem veriyi arastirir,modeli belirler,siniflandirir ve birlestirir.
Ornegin
pazarlama modelleri ile musterielrin satinalam modellerini analiz etmede
kullanislidir ve bu analiz sonuclarindan yararlanilabilinir.Satinalicilarin
alisveris tipine gore pazarlama stratejileri gelistirme,envanter organizasyonu
ile kar maksimizasyonu,maliyet minimizasyonu yapilabilir.Bunlarin yaninda Finans
sektorunde Portfoy yonetimi,risk tahmini,Saglik ve sigorta endustrisinde hile
tespiti,politika tahmini,Uretim ve surec kontrolda optimizasyon,semalama,gorsel
denetim sistemleri gibi amaclarla uygulanabilir.
Data
mining , VeriAmbarinin cok belirgin kullanildigi, kullanicilarin almak istedigi
cesitli cevaplar icin sorgular yaratmalaridir.Data
mining veri ambarinin ileri kullanimidir ve cok sayida veri birikimi gerektirir.
Maliyetler
VeriAmbarlari pahali girisimlerdir.Donanim ,yazilim,danismanlik ve isletme calisanlarin maliyetlerinin tamami icinde VeriAmbari baslangic versiyonunun ortalama maliyeti1,5miyon dolardir.