Mobil Ticaret ve Mobil Internet

Kablosuz ve mobil teknolojilerin gelişme ivmeleri izlendiğinde mobil elektronik ticaretin ve normal elektronik ticaretin büyük bir gelişme göstereceği görülebilir. Son yıllardaki mobil telefon kullanımının yaygınlaşması Internete erişim için PC'ler yerine mobil cihazların kullanımını da gündeme getiriyor. Özellikle yeni nesil teknolojilerin kullanılmaya başlanması mobil İnternet üzerinden gerçekleşecek olan ticaretin gerçekleşme şekli de değişecek.

1)Giriş

Mobil ticaret güçlü çözümlerin ve yeniliklerin beklendiği bir arenadır.Kablosuz internette diger pc internet bağlantılarına göre daha hızlı bir gelişme olması beklenmektedir.Kablosuz internet erişimi, telefonun rahat ve alışıldık kullanımı ile web dunyasındaki sonsuz fırsatların kombinasyonu ile yepyeni bir dalga olacaktır. Mticaret eticaretin bir uzantısıdır.gunumuzde kablosuz cihazlarda ki eticaretin yapılabilmesi olarak tanimlanmaktadır.B2B ve B2C gibi eticaret uygulamalarini mticarettede görürüz.Önemli bir noktada Mticaretin sadece eticaret pazarindaki payının genişlemesi değil , eticaret pazarının da otesinde bir büyüme gösterecegi bekleniyor.(1)

Önümüzdeki üç yıl içinde iş dünyasını kökünden sarsacak bir devrim kapımızda: Mobil internet ve mobil ticaret. Yeni teknoloji, bugünün kablolu internet olanaklarıyla yapamadığımız birçok şeyi mobil internet sayesinde yapmamızı sağlayacak. Mobil cihazlar hangi olguları yeniden tanımlamamızı gerektirecek? İlk akla gelenleri sayalım: cüzdan, kredi kartı, televizyon, gazete, banka şubesi, bürokrasi. Bu sayede mobil internet, bankacılık, medya, eğlence, eğitim, turizm, alışveriş başta olmak üzere tüm sektörleri kökten değiştirecek.

2)Mobilişim

Mobil Kavramı Yaşamımızın her alanında karşımıza çıkıyor.Mobil Bilişim’in tanımı, “Bilgiye ve ona dayalı hizmetlere zaman ve mekandan bağımsız olarak ulaşmak ve bunları gereksinimler doğrultusunda kullanmak “ olarak yapılıyor.Mobil iletişimin ilk önemli basamağı cep telefonları ve SMS mesajlama hizmetleri oldu.Ericson’un verilerine göre dünyada her ay 13 milyar SMS yollanıyor.(2)

Yapılan tahminlere gore önümüzdeki 2 yıl içindeki mobil telefondan internet erişimi çizelge-1 de gösterilmiştir.

Internet hepimizin önünde yepyeni ufuklar açtı. Bilgiye erişilebilirlik yeni boyutlar kazanırken dünyadaki internet nüfusunun 200 milyon civarında olduğu tahmin ediliyor. ABD gibi, yüzde 50’lerin üzerindeki internet penetrasyonuna sahip yüksek internet kullanıcısı ülkeler dışında bu alanda bakir olan ülke sayısı hayli yüksek. Türkiye’ye baktığımızda özellikle son 1 bir yılda girişilen tüm ‘internetleşme’ atılımlarına rağmen kullanıcı sayısının halen 1.5 milyon civarında olduğu ve yılsonuna doğru bu rakamın 3 milyona ulaşacağı tahmin ediliyor.

Elektronik ticaret henüz emekleme devresinde fakat Internet üzerinden ticaret özellikle işletmeler arasındaki ticaret hacmindeki artışlarla iyi bir ivme kazandı. Ancak e-ticaret alanında hala gidilecek çok yol var. Ünlü yatırım şirketi Merrill Lynch’e göre dünyada e-ticaret hacmi 2000’de 133.1 milyon dolar olarak gerçekleşecek. Bu rakam 2005 yılında 1 Milyar 982 milyon. 2008’de ise 5 Milyar 411 milyar dolara çıkacak. Bu alanda henüz emekleme dönemi yaşayan Türkiye’de elektronik ticaretin boyutuna ilişkin rakamlar farklı. Dünya ülkeleri arasında düşük penetrasyonlu ülkeler kategorisinde bulunan Türkiye’de internet bağlantı hızlarındaki artışa parallel olarak elektronik ticaretin de ivme kazanması bekleniyor. Halihazırda Türk internet kullanıcılarının yalnızca yüzde 1’i elektronik ortamda alışveriş yapıyor.

1994 yılında Turkcell ve Telsim’in kurulması ve 1998 yılında GSM işletme lisanslarının bu iki şirkete geçmesi ile mobil dünyaya adım atan Türkiye’de de Pazar müthiş bir büyüme ivmesi yakaladı. Yüzde 10’un üzerindeki penetrasyon oranına karşın Türkiye Avrupa ülkelerine kıyasla hala bakir bir pazar. Yapılan tahminler farklı ancak her yıl yüzde 100’ün üzerinde büyüyen cep telefonu kullanım oranının 2005 yılında yüzde 35.3’lerin üzerine çıkması bekleniyor.

Geçmişi 1992 yılına dayanan SMS(Yazılı Kısa Mesaj) gönderim imkanı GSM dünyasına 1998 yılına girdi. Girişiyle birlikte de bir SMS patlaması yaşandı. ‘Yazılı Kısa Mesaj’ gönderimi cep telefonlarının sözlü iletişimden yazılı veri aktarımı için kullanılmaya başlanmasının dönüm noktasını oluşturuyor. Zaten ilk internet veya mobil ticaret uygulamalarının da kullanıcılara şirketler tarafından gönderilen yazılı mesajlarla başladığı kabul ediliyor.

‘WAP kablosuz erişimin ilk adımını oluşturuyor. WAP, kullanıcıların ekranlarından ya da mobil telefonlarından standart yöntemlerle WEB tabanlı hizmetlere ulaşabilmesini sağlayan bir teknolojidir. Mobil olarak bilgiye erişme olanağı sağlar. Bugüne kadar, mobil telefon kullanıcısının veri iletişimi çoğunlukla SMS servisi üzerinden gerçekleştiriliyordu. Kullanıcıların temel veri iletişimi gereksinimlerine karşılık veren SMS'ten sonra açık bir teknoloji olan WAP (Wireless Application Protocol-Kablosuz Uygulama Protokolü), ile standart olarak, telefondan ve mobil iletişim ağından bağımsız olarak bilgi servislerine ulaşmak mümkün kılınmıştır. 2001 yılı WAP uyumlu cep telefonlarının kullanımında bir dönüm yılı olarak niteleniyor. Zira mobil cihaz üreticileri 2001 yılı ile birlikte hem dünyada hem Türkiye’de piyasaya çıkaracakları yeni ürünlerin tamamına yakınının WAP uyumlu olacağını belirtiyorlar.’(4)

‘Dünya internetin ve WAP’ın büyülü ortamına yeni yeni adım atarken Japonya’da bir şirket, NTT DoCoMo, i-mode uygulaması ile iletişim dünyasına yepyeni bir boyut getirdi. DoCoMo, i-mode hizmeti ile cep telefonu kullanıcılarının 24 saat kesintisiz internete bağlı kalmalarını sağlıyor. Artık Japon gençleri e-maillerini cep telefonundan okuyor, akşam buluşma için ellerindeki cihazlar üzerinden rezervasyon yaptırıyorlar. DoCoMo ile yepyeni bir kablosuz internet dönemi başlamıştıve dünya artık sabit hatlar yerine kablosuz internet erişimini konuşuyor. Dünya hızla ‘kablosuz’ topluma dönüşüyor. DoCoMo kablosuz toplumun ilk pilot örneğini oluşturmuş oldu.’

‘2003 yılında mobil cihazların kullanıcı sayısının 1 milyar üzerine çıkacağı, PC kullanıcılarının sayısının ise 250-300 milyon da kalacağı tahmin ediliyor. Beklenti, kablosuz cihazlarla internete bağlananların sayısının PC’den bağlananların sayısını aşacağı yönünde.’(3)

Mobil ticarete ilişkin gelecek beklentilerinin en büyük dayanak noktası mobil cihaz kullanıcılarının hareket halindeyken alışveriş yapma istekleri üzerinde yoğunlaşıyor.Ünlü yatırım şirketi Merryl Lynch’e göre, bireyler satın alma kararlarının en çok bir yerden başka bir yere giderken veriyorlar. Merryl Lynch’e göre bu davranış biçimi mobil ticaretin gelişiminde önemli bir rol oynayacak. Bir çok araştırma şirketinin mobil Ticaretin geleceği için farklı tahminleri var ama hepsinin ortak beklentisi Mobil Ticaretin yeni bir iş yapma platformu olarak ortaya çıkacağı yönünde.

4. Mobil ticareti geliştirecek teknolojiler

Mobil ticaret düş olmaktan çıkıp ne zaman bir gerçeklik haline gelecek? Bu sorunun cevabı teknolojik alt yapı ile doğrudan bağlantılı. Bir mobil ticaret işleminin gerçekleştirilebilmesi için gerekli olan unsurlara bir bakıldığında teknoloji faktörünün kilit rolü de ortaya çıkıyor. Mobil cihazlar üzerinden bir ticareti gerçekleştirebilmek herşeyden önce WAP uyumlu telefonların ve bu telefonlar ile işlem yapmak isteyen kullanıcılara bağlı. Diğer unsur ise şirketlerin ya WAP hosting yoluyla ya da WAP serverları ile müşterilerden gelen bu talebe cevap verebilmeleri. Tüm bu işlemlerin sağlam bir ödeme altyapısı ile güvenli bir şekilde yapılabilmesi ise m-ticaretin gelişiminde tetiği çekecek kadar önemli bir faktör.

Telefonlar : M-ticaretin ilk adımını oluşturan WAP uyumlu telefonların sayısının Türkiye’de 20-30 bin arasında olduğu tahmin ediliyor. Pazarın gelişebilmesi için hem WAP hem de GPRS uyumlu telefon sayısındaki artış ile doğru orantılı olarak. Ericsson gibi önde gelen cep telefonu üreticileri 2001 yılından itibaren hem dünyada hem de Türkiye’de piyasaya çıkaracakları telefonların tamamına yakının WAP uyumlu olmasını planlıyorlar.

İçerik Şirketler: Şirketlerin M-Ticarete adaptasyonu belki de altyapı gereksiniminde en sorunsuz alanı oluşturuyorlar. Şirketler ya kendi WAP serverlarını kurabiliyorlar ya da bir WAP hosting şirketi ile anlaşma yoluna gidebiliyorlar. Web sitesi olan birçok şirket hızla WAP sitelerini de açarken m-ticaret elektronik ticaretin bir alt platformu olarak algılanıyor.

Hız: Bir WAP telefonunuz var ve cep telefonu üzerinden hizmet alabileceğiniz adresler bile olsa hız birçok şeyin önüne tıkıyor. WAP üzerinden bir bilgi sorgulamanın ortalama süresi 5 ile 8 dakika. Ayrıca WAP kullanıcıları modem üzerinden bağlanır gibi bir numara çevirerek internete ulaşabiliyorlar. Hız ve bağlantıda devrim yaratacak teknoloji GPRS. Sistemin 2001 yılının ilk çeyreğinde hazır olması bekleniyor.

Güvenlik : PC’nizin başında oturup internet üzerinden bir alım satım yaptığınızda dijital sertifikalar yoluyla büyük oranda güvenlik sağlanmış durumda. Ancak konu mobilite olunca şimdilik taşlar yerine oturmuş değil. Zaten gerçek bir mobil ticaret uygulamasının henüz hayatada geçmemesi de güvenlik açığıyla doğru orantılı. PKI şu anda mobil cihazlarda güvenli alışverişi sağlayacak kabul edilmiş tek standart. 2001 yılının, güvenli networklerin hayata geçirildiği bir yıl olması bekleniyor.

HSCSD ile 4 kat hız : HSCSD GSM altyapısı üzerinde çalışan bir protocol. GSM üzerinde standart sistemde veri aktarım hızı 9 Kbit/saniye. HSCSD 4 radyo kanalını aynı anada kullanabildiği için veri aktarım hızını da 4 katına çıkarabiliyor. Dünyada HSCSD servisini 1999 yılı sonbaharında E-Plus ve Orange uygulamaya başlamıştı. Ancak Durlacher şirketinin araştırmasına göre dünyada GPRS sistemine geçmeden önce HSCSD hizmetini sunan ya da sunmaya hazırlanan yalnızca 18 operatör var. Bunun sebebi sistemin hız açısından çok büyük bir gelişme getirmemesi. Ancak en önemli bir neden cep telefonunuzdan internete bağlanmak istediğinizde hala bir telefon numarası çevirmek zorunda kalmanız. Yani modemlerin birbiri ile konuşması için 40 saniye beklemenizin gerekmesi.

HSCSD bu nedenle GPRS öncesinde hızı arttıracak bir sistem olarak görülüyor. Özellikle sık seyahat eden profesyonelleri hedef alan operatörlerin uygulamayı seçtikleri bir sistem HSCSD’nin ‘Mobil Ticaret’in gelişimi üzerindeki etkileri, yukarıda saydığımız sınırlamalar nedeniyle oldukça düşük görünüyor.

GPRS (General Packet Radio Service) : GPRS İki özelliği ile ‘Mobil Ticaret’ için bir dönüm noktası oluşturuyor. Mobil cihaz kullanıcıların 24 saat kesintisiz internete bağlı kalabilmeleri ve veri aktarım hızının şu andaki hızların ortalama 10 katına çıkması demek oluyor.

GPRS’in devreye girmesi ile mobil cihazların internete bağlanmak için telefon çevirme dönemi sona eriyor. Zira paket anahtarlamayı devreye sokan GPRS, mobil cihazların açık oldukları müddetçe internete bağlı kalmalarına olanak sağlıyor. Bir ürün satın almak istediğinizde veya bir işlem yapmak istediğinizde aradaki ‘internete bağlanmak için geçen zaman’ tamamen ortadan kalkmış oluyor.

Veri aktarım hızı ise GPRS ile 9 k bit /saniyeden 115 hatta 171 Kbit/saniyeye çıkabiliyor. Ancak şimdilik bu rakamlara ulaşılması için vakit var. 2001 yılının ilk yarısında hayata geçecek olan GPRS networkleri ilk aşamada 56Kbit/saniyelik bir hıza ulaşılması söz konusu.

Cep telefonları konuşma süresine bağlı olarak fiyatlandırılması tek seçenek olmaktan çıkacak. 24 saat mobil cihazlar üzerinden internete bağlı kaldığınız için GSM operatörleri kullanıma göre farklı ücretlendirme seçenekleri sunmak zorunda kalacaklar.’(3)

Elinizde tuttuğunuz cep telefonunuz bir konuşma ve veri aktarım cihazı olmaktan çok daha anlamlı. Zira operatörünüze, nokta bazında olmasa da, network üzerinden nerede olduğunuzu gösteriyor. 24 saat internete bağlı kalmanız durumunda operatörler de 24 saat sizin nerede olduğunuzu saptayabilecek bir olanağa kavuşuyorlar. Bu ise lokasyon tabanlı hizmetleri gündeme getiriyor. En basit örneği ile Beyoğlu’ndaysanız size en yakın noktalardaki barların hangilerinde ‘Happy Hour’ saati olduğunu gösterebiliyor.

Mobil ortamda kullanıcılar arasında küçük yerel ağlar kurulabilecek ve farklı mekanlardaki kullanıcılar aynı döküman üzerinde çalışabilecek. GPRS, kişilerin kurum intranetlerine cep telefonlarıyla bağlanmalarına da imkan tanıyacak ve dosya transferinin mobil şebeke üzerinden sağlayacak.

‘2001 yılında hayatımız GPRS networkleri ile ilgili bir dizi pilot uygulama mevcut. Ancak daha yüksek veri aktarım hızlarını destekleyecek yeni terminaller henüz hazır değil. Şu ana kadar bu hızı destekleyecek daha doğrusu hem WAP’ı hem de GPRS’i destekleyecek mobil cihazlar piyasada ya hiç yok ya da oldukça az sayıda mevcut. 2001 yılının birinci yarısı GPRS’in gerçek anlamda hayat bulacağı bir tarih olarak görülüyor. Bu tarih Türkiye’de de Turkcell yetkililerinden aldığımız bilgiye göre GPRS’in devreye girceği tarih olacak. Turkcell’in test çalışmalarını haziran ayı içinde tamamladığı GPRS teknolojisinin devreye girmesiyle halen 10 dakikada gönderilen büyük boyutlu dosyaların (örneğin 2MB’liık sunumlar), 1 dakikada mobil ortamda iletilmesi mümkün olacak.’

‘Telsim İngiltere’de BT Cellnet ve Almanya’da T-Mobiel’in ardından GPRS teknolojisini sunan dünyadaki üçüncü operatör oldu. Telsim, başlangıç olarak ağustos ayı başında İstanbul Okmeydanı ve çevresinde faaliyete geçirdiği GPRS’i yıl sonuna kadar Türkiye genelinde yaygınlaştırmayı planlıyor. Yeni platform sayesinde GPRS uyumlu cep telefonu kullanan ve Telsim abonesi olanların data hızı gelecekte 9.6 Kb/saniyeden 170Kb/sn’ya kadar çıkabilecek.’

‘Multimedya’ya geçiş EDGE (Enhanced Data Rated for Global Evolution):EDGE kendi başına bir teknoloji olmaktan çok bir geçiş teknolojisi olarak tanımlanıyor. GPRS ile bir sonraki adım olan UMTS arasındaki geçişi sağlamak üzere geliştirilmiş. Bir başka deyişle GPRS’in bant genişliğinin artmış versiyonu. EDGE ile hızın 174 ila 384 Kbit/sn’ye çıkacağı hesaplanıyor. Bu hızın kullanıcılara ve şirketlere getireceği en önemli yenilik ise hızla mobil multimedia uygulamalarına olanak tanıması. Turkcell yetkilileri GPRS teknolojisinden sonra EDGE’in 2003 yılında devreye gireceğini belirtiyorlar.

EDGE bir geçiş teknolojisi olduğu için, mobil ticarete etkisi ve uygulama alanı da aslında UMTS’in devreye girmesinin gecikmesi durumunda EDGE kilit bir geçiş teknolojisi olarak kullanılacak.

2005 yılını iletişimde bir dönüm yılı olarak adlandırmaktadır. Bu tarih 3.Jenerasyon mobil cihaz teknolojilerinin (veri aktarım hızının 2megabite çıkması.) hayata geçeceği yıl olacak.

UMTS(Universal Mobile Telephone System): UMTS bant genişliği artışındaki kilit teknoloji konumunda bulunuyor. 3.Jenerasyon olarak adlandırılan standartların en önemlisi olarak görülen UMTS lisansını alan ilk ülke Finlandiya. 2003 yılında Avrupa ülkelerinde ticari anlamda ilk kez 3.Jenerasyon mobil telefon sistemleri hayata geçmiş olacak. Dufrlacher araştırma şirketine göre gerçekci beklentiler 2003 yılında UMTS ile birlikte hızın 382Kbit/sn çıkması. 2Megabit hızlara çıkılması ise bu alana yapılacak yatırımlara bağlı olacak. Sektör uzmanlarının tahmini 2005 yılında 2Megabitlik ulaşılacağı yönünde.’(3)

‘Mobil ticarete giden yolda Bluetooth olmaz bir teknoloji değil. Ancak cep telefonlarının işlevselliği arttıracak belki de onları hayatımızın en önemli parçası haline getirecek teknolojilerden bir tanesi. Dünya’da binin üzerinde şirket tarafından desteklenen Bluetooth’u destekleyen mobil cihazların 2001 yılından itibaren piyasaya sürülmesi bekleniyor. Peki Bluetooth ne sağlıyor? Bluetooth en basit anlamı ile mobil cihazlarının birbiri ile kablosuz bir oratamda’konuşmasını’sağlıyor. PC’niz, yazıcınız, cep telefonunu, kişisel dijital asistanınız ‘Bluetooth sayesinde birbirleri ile konuşarak her türlü bilgi alışverişinde bulunabiliyorlar. Bluetooth’un getirdiği en önemli özellik ‘Senkronizasyon’yani tüm cihazlarınızın eş zamanlı olarak kullanılabilmesi. Bilet alımı, para transferi gibi işlemlerde aynı anda tüm cihazlarınızın birbirleri ile konuşabilmesi ise mobil ticarette Bluetooth adımının ne denli önemli olduğunu gösteriyor.’

‘4.2)GÜVENLİK

Dünyada PC ve internet penetrasyonu ve elektronik ticaret ile birlikte şirketlerin iş modelleri değişirken insanların satın alma biçimleri de değişiyor. Ancak elektronik ticaretin istenen patlamayı yapmasına engel olan önemli bir unsur var: Güvenlik Korkusu. Kredi kartı numarası gibi kişisel bilgilerini dijital platformda iş yaptığınız yüzünü göremediğiniz bir kişiye iletmek kullanıcıların güvenliğe ilişkin paranoyalarını da arttırdı. NetZero isimli ABD’li internet sevis sağlayıcı şirketinin bin internet kullanıcısı üzerinde yaptığı araştırma, internette alışveriş yaparken kullanıcıların yarısından fazlasının kişisel bilgilerinin çalınma korkusu içerisinde olduklarını ortaya koyuyordu.

Güvenliğin Kilit Teknolojisi PKI(Public Key Infrastructure) : Cep telefonunuzu açtığınızda size sorulan PIN(Personal Identification Number – Kişisel Kimlik Numarası) numarası aslında kullanıcının operatör tarafından tanınmasını sağlayan önemli bir güvenlik formatı. Ancak iş mobil cihazlar üzerinden ticari işlemler yapmaya gelince güvenlik çerçevesinin de genişlemesi kaçınılmaz. Akıllı kartlar cep telefonlarında güvenlik unsurunu arttıracak en önemli araç olmaya adaylar. SIM kartların ya da en fazla bir kredi kartı büyüklüğünde olabilecek olan bu akıllı kartlara dijital imzanızı da yükleyebilecek belki de cep telefonunuzun bir cüzdan haline gelmesini bile sağlayabileceksiniz. Akılı kartlar yoluyla bilginin aktarılması aşamasında hala güvenlik açıkları mevcut. Zira simetrik şifreleme metodunda, üçüncü kişilerin şifreleme ve deşifreleme işini üstelenen anahtara ulaşma imkanı yok edilebilmiş değil.

WAP tabanlı güvenlik çözümleri konusunda dünyaca kabul edilmiş bir standart. Mobil ticaretin gelişiminde en önemli unsurların başında gösteriliyor. PKI aslında bir yazılım ve güvenlik uygulamalarının olabilmesi için, mobil ticaret işine giren tüm tarafların bu yazılıma uygın bir altyapıları olması gerekiyor. Mobil ticaretin güvenli hale getirilmesi

PKI güvenlik açısından nasıl bir uygulama getiriyor? Şu anda bir işlem yapmak istediğinizde diyelim ki bankanıza bağlanıyorsunuz. Banka size ‘gerçek’olduğunu, bağlandığınız bankanın gerçekten o sayfa olduğunu dijital sertifikalar ile ispatlıyor. Ancak bankanızın sizi de tanıması gerkiyor.Bunun içinde müşterinin de bir dijital sertifika ihtiyacı var. Bunu olabilmesi de PKI’ bağlı. Yani kimlik onayınızın verilmesine.’ (3)

5.Mobil Ticaretin Kilit Oyuncuları

Cep telefonları başta olmak üzere avuçiçi bilgisayarların da aralarında bulunduğu mobil cihazlar kablosuz internet erişiminde önemli bir role sahipler. Sesli iletişimin sağlanması cep telefonlarının varoluş nedenini oluştururken yazılı kısa mesaj servisi ile telefonlar ses iletimi dışında da yeni bir fonksiyon yüklenmeye başladılar. Elimizdelki cep telefonumuz artık internete bağlanmamızı sağlayacak, mağazaya gidip alışveriş yapmak yerine bir düğmeye basarak istediğimiz siparişi vermemize olanak sağlayacak mucizevi bir cihaz haline dönüşüyor.

GSM altyapısını kullanan sistemlerde, kablosuz internet erişimi için herşeyden önce WAP uyumlu cep telefonlarının olması gerekiyor. 2001 yılına piyasaya çıkacak telefonların yüzde 90’ının Wap uyumlu olmasıyla, cep telefonlarının internete erişimlerinin artık bir sorun olmaktan çıkacağı tahmin ediliyor.

‘Cep telefonu üreticileri ile ilgili en önemli sorun şu anda güvenlik noktasında kilitlenmiş gibi gözüküyor. Uzmanlar, güvenli mobil ticaret altyapısının oluşturulabilmesi için, cep telefonlarınıni bir iki model dışında, belirli bir güvenlik düzeyini desteklemekten uzak olduğuna dikkat çekiyorlar. Güvenli mobil ticaretin oluşabilmesi için PKI, geçtiğimiz aylarda ilk kabul edilen güvenlik standardı oldu. Ancak, PKI’ı destekleyen WTLS özelliğine sahip cep telefonu sayısı hem dünyada hem de Türkiye’de oldukça az sayıda.’(3)

Geleceğin mobil dünyasında kullanıcıları akıl almaz hizmetlerle buluşturan aletleri bir cep telefonu olarak nitelemek yanlış olur. Mobil dünyada artık cep telefonlarının yerini ‘mobil’cihazlar çoktan aldı bile. Notebook’lar, avuçiçi bilgisayarlar, organizerlar gelişmiş cep telefonları, daha doğru deyimle akıllı telefonlar; hepsi mobil cihaz dünyasının birer parçası.

‘Dataquest şirketinin yaptığı arşatırmaya göre geçtiğimiz yıl dünya çapında toplam 8 milyon avuçiçi bilgisayar satıldı. 2003 yılında bu rakam 32 milyona çıkması bekleniyor.

Yıl	Cep Telefonu penetrasyonu(tahmin milyon adet)	Cep telefonu penetrasyonu(gerçekleşme milyon adet)
1992	6	6
1993	8	10
1994	10	25
1995	14	46
1996	18	75
1997	25	11
1998	38	160
1999(T)	40	225

Tablo 1’de görüldüğü üzere dünyada cep telefonuna ilişkin tüm tahminler gerçek sayıların altında kaldı.’ (3)

5.2)Internet Servis sağlayıcıların Değişen Rolü

‘Internet Servis Sağlayıcıları (ISS), kişisel bilgisayarlardann internet dünyasına açılmamızı sağlayan erişim şirketleri oldular. Internet erişiminin bilgisayarlardan mobil cihazlara doğru kaymaya başlaması ‘kablosuz internet döneminde’ servis sağlayıcı şirketlerin konumlarının da yeniden sorgulanmasını getiriyor.Temel soru, kablosuz interneti simgeleyen ikinci jenerasyon internet döneminde, erişimin ISS’lerden cep telefonu operatörlerine kayıp kaymayacağı?Bu sorunun cevabı yalnızca Türkiye’de değil dünyada da açıklık kazanmış değil. Zira her şey şirketlerin izleyecekleri stratejilere ve seçimlerine göre farklılık gösterecek. Kesin olan bir sonuçsa Internet Servis Sağlayıcıların, ana faaliyet alanı internet erişimi gibi gözükse de mobil ticaret dünyasında özellikle sağladıkları kullanıcı trafiği ve WAP hosting’i gibi yeni hizmetlerle öne çıkacakları yönünde.’(3)

‘Yeni ISP Modeli

Erişim: ISP’ler özellikler PC tabanlı internet ortamında sağladıkları kullanıcı tabanı ile mobil internet dünyasının da önemli bir oyuncusu olacaklar. Doğrudan kablosuz internet erişimi sağlamamalarına karşılık kendi networklerini GSM network’lerine bağlayarak kullanıcılarına verdikleri hizmeti geliştirmeleri mümkün.

İçerik sağlayıcı: Ancak erişimin dişinda sevis sağlayıcılar dünyada da içerik açısından önemli birer oyuncular. Varolan WAP ortamına bakıldığında, WAP içeriğinin önemli bir kısmının servis sağlayıcılardan geldiği görülür.

Hosting: Türkiye’nin ilk ve en büyük internet servis sağlayıcısı konumunda bulunan Superonline geçtiğimiz haftalarda başlattığı WAP hostingi ile kurumların WAP sayfalarına ev sahipliği yapıyor. ISP’lerin özellikle Amazon.com gibi büyük mobil ticaret uygulamalarını host ederek mobil dünyanın önemli bir ayağını oluşturacakları tahmin ediliyor.

Gelir: Servis sağlayıcılar, kendi kullanıcı networklerini mobil ticaret platformuna yönlendirebilir ve mobil platformda zengin içerik sağlayabilirler. İster hosting ister kablosuz ortamdaki internet trafiğine katkıda bulunarak yaratılan gelirden operatör ile yapacakları işbirliği sonucu elde edecekleri gelir, ISP’lerin mobil ticaret gelir paylaşım modelindeki yeni konumlaması görünüyor.’ (3)

6.Mobil Ticaret Uygulamaları

6.1)Mobil Bankacılık

‘Finans sektörünün yeni bir yapılanmadan geçtiği bir gerçek. Üstelik yeni teknolojilere adapte olma konusunda finans kuruluşları özellikle de Türk bankaları haklı bir üne sahip. Avrupa’da şu anda bankaların yüzde 94’ü internet bankacılığı hizmeti sunuyor. Bankalara yeni bir hizmet kanalı açan internet bankacılığının bir sonraki adımı mobil bankacılık. Datamonitör adlı araştıma şirketinin yaptığı tahminler ise sektörde mobilitenin gelecekte sektör için ne denli önemli hale geleceğini ortaya koyuyor. Datamonitöre göre özellikle İskandinav ülkeleri mobil bankacılık hizmetlerinde öncü olacak. Şirketin öngörüsü örneğin Finlandiya’da nüfüsün yüzde 6’sının, İsveç’te yüzde 5.5’inin WAP üzerinden mobil bankacılık hizmeti yapacağı yönünde.

Türkiye açısından sektöre ilişkin bir tahmin yapmak zor. Internet bankacılığını hizmetinden yararlananların sayısı hala 300 bin civarında. WAP uyumlu cep telefonu sayılarındaki artış ile paralel olarak mobil bankacılığın gelişiminde en önemli rölü kullanıcıların bankacılık işlemi yapma biçimlerindeki değişim oynayacak.’(3)

Mobil bankacılığın belki en basit ve en kolay uygulanabilir biçim telefon ile arama yapmaları ya da yazılı mesaj çekmeleri. Şu anda tüm enformasyon akışı GSM networkleri üzerinden yapılıyor. Dolayısı ile cep telefonu üzerinden bankacılık işlemlerini gerçekleştirmek isteyenler GSM operatörlerine ek bir kazanç sağlıyorlar. Telekominikasyon analistleri bunun bankalar için ek bir gelir anlamına gelebileceği noktasına gelebileceği noktasına dikkat çekiyorlar. Zira bankalar, GSM operatörleri ile anlaşarak yapılan bankacılık işlemlerinden dolayı cep telefonu kullanıcılarının operatöre ödeyecekleri fatura üzerinde pay talep edebilirler.

Şu ana kadar mobil araçlar üzerinden yapılabilen bankacılık işlemlerine göz atıldığında hem dünyada hem de Türkiye’de olanakların genellikle enformasyon tabanlı olduğu dikkat çekiyor. Hesap bilgilerine ulaşma, kredi kartı borcunu görme, bir hesabınızdan diğer hesabınıza para transferi yapmak gibi, işlemlerle sınırlı. Ancak örneğin X bankasından Z bankasındaki başka bir hesaba transfer yapmak şimdilik mümkün görünmüyor. Reel anlamda bankanın kasasından para çıkışını gerektirecek işlemler güvenlik şemsiyesindeki açıklar nedeniyle henüz sunulan bir hizmet değil.

6.2)M-Borsa’ya geçiş

Aracısız Borsa’ya giden yolda ilk önemli adım internetle atıldı. Telefonla ya da faks ile hisse senedi alım satım emirlerini bildiren müşterilere bilgisayarlarından işlem yapma fırsatının sunumu aracısız borsa için ilk adımdı. Sermaye Piyasası uzmanlarının tüm kötümser beklentilerine kaşılık online borsa hem dünya’da hem de Türkiye’de beklenenden çok daha fazla ilgi görüdü.

‘Aracısız borsaya giden yolda ikinci adımı mobil cihazlar üzerinden hisse senedi bilgilerinin verilmesi ve işlem yapılabilmesi oluşturuyor. Dünyada Fidelity Charles Swchab, eQ-online, Merita gibi online trading’in öncü şirketleri mobil borsa dünyasının da öncüleri olarak ortaya çıkıyorlar. Türkiye’de ise Atayatırım ‘Wap-Line’ ile deneme yayınına geçerken Pamukbank mobil hisse senedi alım satımına olanak tanıyan sistemi ile’m-borsa’ dünyasına ilk adımı atan kuruluşlar oldular. Ancak hem dünyada hem de Türkiye’de yeni dönem finansal hizmetler sunumunun ancak emekleme dönemleri yaşanıyor.’(3)

6.3)E-Para

Mobil cihazlar üzerinden yapılan ticari işlemlerin ödeme altyapisi sektörün gelişimindeki önemli taşlardan birini oluşturuyor. Cep telefonlarınınn üzerinde bulunan sim kart benzeri üzerine nakit yüklenen ikinci bir akıllı kartın kullanılması e-nakit çözümlerinden yalnızca bir tanesi. Dünyada mobil ticarette yer alacak olan çeşitli sektörlerden birçok şirket şu anda ödeme sistemleri üzerinde çalışıyorlar. Henüz bir standart geliştirilmiş olmamasına karşın pilot projeler ya da kısıtlı bir kullanıcı kitlesinin kullanımına uygun olarak geliştirilen çözümler e-nakit dünyası ile şimdiden tanışmamızı sağlıyor.

E-nakite giden yolda cep telefonu operatörlerinin önemli bir oyuncu olarak ortaya çıkmaları bekleniyor. Operatörler özellikle bankalar veya çeşitli finans kuruluşları ile yapacakları ortaklıklarda e-nakitin hayata geçmesine olanak tanıyan partilerden biri olabilirler.

‘Hayatımızın hızlandığı ve mobilleştiği, ödeme sistemlerini dijitalleştiği bir dönemde maaşların da dijital ortamda alınması uzak bir ihtimal gibi gözükmüyor. Dünyanın önde gelen cep telefonları operatörlerinden Sonera bu alanda bir ilk olan elektronik bordro göndermeyi bir yılı aşkın bir süredir uyguluyor. Sonera çalışanlarına bordrolarını isterlerse e-mail isterlerse cep telefonlarına kısa mesaj servisi ile alabiliyorlar.’(3)

6.4)Eğlence, Reklam ve Seyahat Endüstrisinde Mobil Ticaret

2003 yılından sonra mobil cihazlar ile internete bağlanan kullanıcıların üçte birinin seyahat endüstrisi ile bağlantılı bir işlem yapacakları tahmin ediliyor. Uçak bileti ayırtma, otel bulma, son dakika tatil olanaklarını araştırmadan tutun da tren ya da otobüs bileti ayırtmaya kadar mobil cihazlar özellikle ‘zaman’la yarışan kullanıılar için önemli bir seçenek sunuyor.

‘Seyahat hizmetlerinde devrim;Uçak şirketleri (Delta Airlines ve United Airlines )uçak kalkış saatlerindeki gecikmelerden dolayı havaalınındaki bıkkın bekleyişleri sona erdirebilmek için müşterilerinin cep telefonlarına mesaj çekerek gecikmeleri önceden bildiriyorlar.

Cep telefonlarına Download edilebilen ya da sık seyahat eden yolculara verilen akıllı kartlara işlenebilen biletler büyük bir devrimin de başlangıcını oluşturuyor. Lufthansa’nın toplam bilet satışlarının yüzde 1-2’sinin elektronik biletlerden oluştuğu belirtilirken United Airlines 2000 yılı mayıs ayında satılan 7 milyon biletin yüzde 51’inin elektronik bilet olduğu açıkladı.’ (3)

‘Internetin yeni bir reklam mecrası olarak henüz kitlesel hale gelmemişken cep telefonlarının yeni bir reklam mecrası olarak düşünülmeye başlanması farklı görüşleri de beraberinde getiriyor. Mobil telefonların interaktif reklam aracı olarak kullanılmasını zorunlu kılan temel nedenlerden bazıları, kullanıcı ekranının oldukça küçük olması ve ekrandaki grafik görünümün sınırlı olması. Ancak, cep telefonu reklamlarının klasik reklam mecralarına kıyasla hayati avantajları var. Durlacher araştırma şirketinin M-Ticaret konusundan yaptığı arştırmada cep telefonunun reklamcıların rüyalarındaki reklam mecrası olduğunu bir reklam alanı olarak ortaya çıkacağı tahmini yapılıyoır. Finlandiyalı aracı kurum eQ-Online, ve ABD’deki Hilton Oteli cep telefonuna reklam veren ilk şirketler oldular.’(3)

Şu ana kadar üç boyutlu, birden fazla oyuncunun katılımı ile oynanan oyunları cep telefonlarına uyarlamak mümkün olmadı. Ama Sony’nin pocket station, Nintendo şirketinin ‘İleri Game Boyunun iki yıl içerisinde kablosuz cihazlar ağına bağlanacağı tahmin ediliyor. Nintendo şirketi, ‘Game Boy’adlı oyunlarının kominikasyon ağları üzerinden yüklenebilmesine imkan vermek için, planlar yaptıklarının açıkladılar. Ancak tüm atılan adımlara rağmen kablosuz oyun oynama imkanının teknoloji ile sınırlı olması tahmin yapmayı güçleştiriyor.

MP3 çalarlar sayesinde internetten bilgisayarımıza indirdiğimiz parçaları her yerde dinleyebilmemiz mümkün. Bunun bir adım ötesi, MP3 çalarların otomobildeki, evdeki müzik sistemlerine ve en önemlisi de cep telefonlarına adaptasyonu.GPRS teknolojisi ve internete bağlı kalınan süre ile değilde alınan data boyutuna göre faturalanma gibi yeni faturalama sistemleri sektördeki yeniliklerinin önünü açacağı tahmin ediliyor.

M-Ticaret uygulamaları açısından cep telefonundan kumar oynamak, bahislere katılmak bir çok kumar ve oyun meraklısı için oldukça ilginç bir fikir olabilir. Zira kumar olsun, bahis olsun ‘zaman’ kritik bir faktör olma özelliği taşıyor. Ayrıca bu gibi sektörlerde dönen paraların miktarı muazzam düzeyde.

7)SONUÇ

E-ticaret, sunduğu avantajlarla o kadar talep almaya başlamıştır ki konu ile ilgili her türlü kuruluş -gerek kullanıcı gerekse servis sağlayıcı- bu pazarın gerisinde kalmamak için ellerinden geleni yapmaktadırlar. M-ticaret ile e-ticaretin faaliyet alanındaki tüm konular ek uygulamaları ile artık her yerden erişilebilir olacaktır. İş hayatının nasıl kompleks hale geldiği ve bireylerin kendilerine ne derecede kısıtlı zamanlar ayırabildikleri de göz önüne alındığında sağlanacak avantajların hiç te küçümsenecek gibi olmadığı görülür. Büyük şehirlerde yaşayan, çalışan kesimin günlük hayatının büyük kısmı yollarda geçmekte ve bu anlarda doğan ihtiyaçlarını yerine getirebilmek için internet erişimine aniden ihtiyaç duydukları anlar olmaktadır. Önümüzdeki iki yıl içinde tüketici ve iş piyasasının patlayacağı göz önünde bulundurulduğunda ticaret işlemlerini mobil olarak heryerden yapabilmenin cazibesinin gerçekten yabana atılabilir gibi olmadığı görülebilir.

Verimlilik günümüzün en önemli kavramlarından biridir. Günlük yaşamımızda herkesin yapması gereken bir sürü sorumlulukları ve kendine ayırabildiği kısıtlı bir zamanı olduğu düşünüldüğünde; işlerimizi kolaylaştıran daha etkili, rutin işlemlerimizi yapmak için daha az gayret gerektirip kendimize daha çok zaman ayırmamızı sağlayacak olan çözümlerin çekiciliği tartışılamaz. Bu yüzden M-Ticaret; teknoloji geliştikçe her geçen gün daha da önem kazanacaktır.

3)_ _ _Capital Dergisi, M-Ticaret Devrimi, Dünyada ve Türkiye'de M-Ticaret'in geleceği.

NOT: Bu yazinin hemen hemen tamami Degerli arkadasim I.C.OZER tarafindan tarafima