Coğrafi Bilişim Sistemleri

Özet

Şehir planlamasından,yaşamaya uygun yerlerin tespitine,acil durum merkezlerinin optimum yerleşim planlarının yapılmasına karar verilmesine ve bu bilgilerin saklanıp, gerektiğinde kullanılmasına ve arazilerile ilgili her türlü  bilginin birbirleriyle ilişkilerinin tespit edilip,bir veri tabanında saklanıp gerektiğinde kullanılması cok gerekli bir ihtiyaçtır.Bu konuda en iyi system çözümü ise CBS’ dir.Biz bu çalışmamızda CBS nedir  ve ne amaçla kullanılır bu konuları inceledik.

Giriş

Farklı kaynaklara ait bilgilerin entegrasyonu ve analizini başarmak cok önemlidir.Bu bilgileri insanların yaşadıkları topraklar,besinler,Doğaya ait bilgiler, kişilere ait bilgiler ve aklımıza gelebilecek her türlü bilginin saklanıp çeşitli amaçlarla kullanılması  insanlara büyük yararlar sağlar.İşte CBS bu amaçla yürütülen bir çalışmadır.bu çalışmanın ilk fikir sahibi İngiltere Kraliçelerinden biridir.Insanların yaşadıkları yerlerle  ve insanlarla ilgili bilgilerin saklanma çalışması cok uzun yıllar once yapılmaya başlanmış bir şeydir.Teknolojik olanakların ,uydu sistemlerinin alıp verdiğimiz nefesten daha hızlı degiştiği bu günlerde yıllar once hazırlanmış çok önemli bir sistem vardir.İşte bu sistem CBS’dir.

CBS Nedir?

Yeryüzündeki şekillerin,yapıların ve olayların uzaysal analizlerinin yapılmasını ve haritalamasını kolaylaştıran bilgisayar tabanlı araçlardır.Ayrıca coğrafik bolgelerdeki farklı ve dağıtılmış arazilere, yerlere ait bilgiler  biriktirilip, bu var olan eldeki bilgilerden yeni bilgiler  elde edilebilmektedir.(www.stanford.edu)

CBS’de bulunabilecek veriler;ulkeadı,sokak adı,postakodu,nüfusu,adres,şehir vb. gibidir.CBS yazılımları sayesinde bolgelere orada yaşayan insanlara ilişkin bilgiler ve analizler yapılabilmektedir.CBS ile toprak türünden, hayvanların göç etme analizine,en iyi yaşam bölgesinin tespitine,tmosferik kirllilik olan yerelere ve daha birçok bilgiye ulaşabiliriz.

CBS ile sadece basit haritalar değildir.Çeşitli kriterlere göre arazinin veya oradaki popülasyonun özelliklerini analiz edebilip, karışık problemler için arazinin belli kriterlere göre incelenmesini sağlayan dinamik bir sistemdir.Bir CBS sistemi şekil1’deki gibidir.

Bilgi teknolojilerinin gelişmesi ve masaüstü gelişmelerin yaygınlaşması, CBS uygulamalarını daha çok kullanılan araçlar haline getirmiş masaüstü CBS çözümleri, daha özel doanım gerektiren CBS çözümlerinin gücüne erişmiştir.Aynı zamanda web tabanlı CBS çözümleri, bireyler ve kurumlar arasındaki iletişim kalitesini de doğal olarak yükseltmiştir.Bugün artık emlak vergisi beyanlarını,tatil rezervasyonlarını evlerimizden yapabilmekteyiz.CBS sistemleri yaşayan verilerin kontrolü,analizi ve raporlanması gibi yetenekleri ile akıllı hatta konuşan sistemlerdir.CBS disiplinler arası ortak bilgilerin kesişimidir, jeoloji, maden, elektrik, bilgisayar, istatistik, bilgisayar, şehir bölge, inşaat, çevre gibi disiplinleri bünyesinde barındırır.(Kaynak:DataselBilgiSistemleritanıtımkitapçığı sayfa10,mayıs2000)

Veri Modelleri

·        Vektör Veri Modeli

·        Raster Veri Modeli

·        Tin Veri Modeli

Şekil2’de görüldüğü üzere CBS veri tabaninda veriler aşağıdaki gibi farklı alan bilgilerine göre saklanmaktadıt.Yol,su,tesisat özellikleri ayrı,bina bilgileir ayrı,sokaklar ayrı...

Kullanılan CBS yazılımlar:

·        Geo-concep(FR)(hazır paket program)

·        Map-Info(hazır Program)

·        ARC-View

·        ARC-Info

Bu yazılımlar güçlü bir veri tabanı ile desteklenmek zorundadır.Kullanılan bazı veritabanları:

·        Oracle

·        SPE

·        Informix

CBS Uygulamaları(www.usgs.gov)

Harita Yapımı

CBS’nin dijital versiyonlarındaki haritalar 3 farlı ölçekte olabilmektedir.Bunlar: 1:100,000, 1:250,000, and 1:500,000.İncelenen haritanın ölçeği küçüldüğünde haritadaki alanlara göre  bu alanlardan alınabilecek ayrıntılı bilgilerde değişmektedir.

Alan Seçimi

Bir arazideki su kaynaklarının tespiti,bu su kaynaklarına yakin olan yerleşim merkezleri, arazi özellikleri, kirliliğin olduğu alanların bulunması,ve incelenen arazinin fiziksel bir çok özelliğine göre yol için kullanilabilecek,yaşam yeri olarak uygun olan alanların tespitide yapılmaktadır.CBS bize tüm bu incelemeleri yapabilme imkanı sağlar.Ayrıca bu bilgiler sadece küçük bölgeler için değil büyük alanlar içinde entegre edilip, incelenmesi mümkündür.

Acil İhtiyaç Planlaması

CBS  yol planlarının bütün yollarla olan ilişkilerini ve yerkürenin özellikleriyle ilgili bilgileride tutabilmektedir.Bir deprem veya yangin gibi acil yardim gerektirebilecek olaylar olduğunda, olay merkezine en kısa sürede hangi kaynakların gonderilebileceği hesaplanabilmektedir.Bu hesaplamalar ise CBS’e daha önceden yol özelliklerinin ve yardim merkezlerinin ve o yardim merkezlerindeki  donanımların hız ve kapasitesini ,yolun aaltyapı özelliklerine göre en uygun hangi hızla araba kullanılarak gidileceği ,eğer yollar kapalı ise alternatif hangi ulaştırma şekillerinin kullanacağını CBS sayesinde kolayca ve kısa sürede yapabilmekteyiz.

Çevresel Etkilerin Simülasyonu

CBS ile yeni fonksiyonlar tanımlayarak , arazinin farklı boyut ve açılardan görünümünü öğrenmek  mümkündür.

Grafikle Gösterim Teknikleri

Bilğimiz atlas ve haritalrda yeryüzü şekilleri,doğal kaynaklar vs. Belirli sembolerle harita üzerinde gösterilirdi.CBS’nde ise istenen özellikteki bölgelere istenen renkler tanımlanarak ,arazi özelliklerini görmemiz cok kolaydır.

CBS’nin Geleceği

Birçok alanda CBS’den cok büyük yararlar sağlanabilir.Bölgesel ve küresel ölçekte çeşitli konularda analizler yapılabilmektedir.Yukarıda saydığımız alanlar dışındada CBS yönetim alanında da birçok fayda sağlayacaktır.

Yönetimde ve çok geniş boyuttaki verilerin analizi, bölgesel süreçlerin, insan davranışlarının analizinde ve bu sayede ekonomik aktivitelerin ve çevresel olayların devam incelenmesinde  CBS çok yararlıdır..

Sonuç

CBS iyi niyetle kullanıldığında şehirlerin altyapı problemlerinin çözülmesinde,yıllık üretilecek meyve ve sebze  miktarlarının belirlenmesinde ve daha birçok bilginin gerektiği zaman öğrenilip ve amaca uygun , yararlı bir şekilde kullanılmasına olanak sağlar.